Czym jest ubezwłasnowolnienie całkowite?
Ubezwłasnowolnienie całkowite polega na pozbawieniu osoby fizycznej zdolności do czynności prawnych w całości. Oznacza to, że taka osoba nie może dokonywać we własnym imieniu czynności prawnych, które mają na celu powstanie, zmianę albo ustanie stosunku prawnego. W praktyce jest to swojego rodzaju „śmierć cywilna” osoby fizycznej.
Zgodnie z przepisami prawa, każda osoba w wieku 18 lat nabywa pełną zdolność do czynności prawnych, a więc może o sobie samodzielnie decydować. W przypadku osób schorowanych, leczących się psychiatrycznie, istnieje obawa, że ktoś może wykorzystać ich stan zdrowia w celu niekorzystnego rozporządzenia mieniem przez taką osobę.
Sprawy o ubezwłasnowolnienie są traktowane bardzo poważnie przez ustawodawcę jak i samych sędziów, bowiem skutkiem ubezwłasnowolnienia jest poważna ingerencja w prawa uczestnika postępowania
Sąd przed rozstrzygnięciem wniosku o ubezwłasnowolnienie, powinien dysponować jak najszerszym materiałem dowodowym, gromadzonym w miarę potrzeby z urzędu, pozwalającym nie tylko na ustalenie stanu zdrowia, ale również sytuacji osobistej, zdrowotnej, majątkowej i dotychczasowego funkcjonowania osoby, której wniosek dotyczy.
Sąd powinien dokonać wszechstronnych ustaleń, aby orzeczenie kończące postępowanie w sprawie należycie chroniło interes osoby, której dotyczył wniosek o ubezwłasnowolnienie. Należy wyraźnie wskazać, że opinie biegłych lekarzy i psychologów są tylko jednym z elementów postępowania dowodowego.
Przesłanki i powody zastosowania ubezwłasnowolnienia całkowitego to brak możliwości samodzielnego kierowania swoim postępowaniem wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii.
Całkowite ubezwłasnowolnienie skutkuje tym, że osoba ubezwłasnowolniona całkowicie funkcjonuje w obrocie prawnym jak dziecko poniżej 13 roku życia. Czynności prawnych w jej imieniu dokonuje opiekun prawny, czyli odpowiednik rodzica dla osoby pozostającej pod władzą rodzicielską.
Należy pamiętać, że ubezwłasnowolnienie, całkowite, oznacza ograniczenie możliwości decydowania o sobie, kierowania własnym życiem i wykluczenie z wielu czynności życiowych, a więc głęboko ingeruje w status i uprawnienia osoby fizycznej.
Jeśli osoba ubezwłasnowolniona całkowicie dokona jakiejkolwiek czynności prawnej, będzie ona nieważna.
Jednakże, gdy osoba niezdolna do czynności prawnych, zawarła umowę zaliczoną do umów powszechnie zawieranych w drobnych i bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania. Wyjątkiem jest sytuacja, że taka umowa pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych (art. 14 kodeksu cywilnego).
Proces ubezwłasnowolnienia całkowitego jest bardzo skomplikowany. Można go podzielić na dwa zasadnicze etapy. Pierwszy etap to rozstrzygnięcie sprawy o ubezwłasnowolnienie (czy dana osoba ma być ubezwłasnowolniona całkowicie) przez sąd. Drugi etap to ustanowienie opiekuna prawnego.
Cała procedura ubezwłasnowolnienia całkowitego obejmuje następujące kroki:
Postępowanie przed sądem okręgowym
Napisanie wniosku o ubezwłasnowolnienie całkowite – warto wiedzieć, że nie istnieje wzór takiego pisma, dlatego najlepiej, aby sporządził ją zawodowy pełnomocnik (radca prawny lub adwokat), który dopasuje treść wniosku i dowody do danej sytuacji faktycznej i prawnej konkretnej osoby. Prawidłowo sporządzony i uzasadniony wniosek sprawia, że postępowanie przebiega szybciej i sprawniej.
Złożenie dokumentów do sądu – może to być dokumentacja medyczna, wyniki badań, karty informacyjne, zaświadczenia lekarskie, odpis aktów stanu cywilnego.
Postępowanie sądowe – osoba, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie całkowite bierze udział w postępowaniu, jest wysłuchiwana przez sąd. W trakcie sprawy może mieć swojego pełnomocnika, może składać wnioski, w tym wnioski dowodowe.
Wydanie rozstrzygnięcia przez sąd – możliwe są następujące rozstrzygnięcia:
a) zwrot wniosku – gdy nie zostały uzupełnione braki formalne wniosku np. nie uiszczono należnej opłaty, nie załączono odpisu aktów stanu cywilnego, nie podpisano wniosku itp.,
b) odrzucenie wniosku – dzieje się tak, jeżeli treść wniosku lub dołączone do wniosku dokumenty nie uprawdopodobniają istnienia choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub występowania innego rodzaju zaburzeń psychicznych osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie albo w razie niezłożenia żądanego świadectwa, opinii lub zaświadczenia,
c) oddalenie wniosku – dzieje się tak, gdy po przeprowadzeniu postępowania dowodowego sąd dojdzie do wniosku, że nie zostały spełnione przesłanki zarówno ubezwłasnowolnienia całkowitego jak i częściowego,
d) uwzględnienie wniosku i orzeczenie ubezwłasnowolnienia częściowego – gdy spełnione są przesłanki ubezwłasnowolnienia częściowego natomiast nie zachodzą przesłanki ubezwłasnowolnienia całkowitego,
e) uwzględnienie wniosku i orzeczenie ubezwłasnowolnienia całkowitego, gdy spełnione są przesłanki ubezwłasnowolnienia całkowitego.
Postępowanie przed sądem rejonowym
Ustanowienie opiekuna– postępowanie o ustanowienie opiekuna toczy się przed sądem opiekuńczym, tj. przed jest sądem rejonowym właściwym ze względu na miejsce zamieszkania osoby, która została ubezwłasnowolniona. Przedmiotem tego postępowania jest wybór kandydata na opiekuna dla danej osoby.
Ustanowiony opiekun składa przyrzeczenie oraz otrzymuje zaświadczenie upoważniające do działania w imieniu osoby ubezwłasnowolnionej.
Ile trwa postępowanie o ubezwłasnowolnienie całkowite?
Zazwyczaj cała procedura trwa od kilku do kilkunastu miesięcy i zależy od wielu czynników, np.: stopnia trudności sprawy, liczby przeprowadzanych dowodów, błędów formalnych w złożonym wniosku, obciążenia konkretnego Sądu liczbą spraw.
