Czym jest OZSS?
OZSS jest to Opiniodawczy Zespół Specjalistów Sądowych, składający się ze specjalistów z zakresu psychologii, pedagogiki, pediatrii, medycyny rodzinnej, chorób wewnętrznych, psychiatrii oraz psychiatrii dzieci i młodzieży. Zespół taki tworzony jest na terenie odpowiadającemu właściwości sądu okręgowego. Przy Sądzie Okręgowym w Lublinie są trzy Zespoły Sądowych Specjalistów: Zespół OZSS w Lublinie, w Chełmie, w Białej Podlaskiej.
Zadaniem OZSS jest sporządzenie na zlecenie sądu lub prokuratora opinii w sprawach rodzinnych i opiekuńczych oraz w sprawach nieletnich, na podstawie przeprowadzonych badań psychologicznych, pedagogicznych lub lekarskich.
Kto decyduje o zleceniu opinii przez OZSS, na jakiej podstawie i w jakich sprawach ?
Sądy mogą zlecać przeprowadzenie opinii przez OZSS we wszystkich sprawach, gdzie strony postępowania nie są w stanie dojść do porozumienia w sprawie wykonywania władzy rodzicielskiej nad dziećmi lub gdy dobro dziecka może być zagrożone. Najczęściej są to sprawy o:
– ustalenie kontaktów z dzieckiem,
– rozstrzygnięcie o władzy rodzicielskiej (ograniczenie, zawieszenie, pozbawienie władzy rodzicielskiej),
– ustalenie sposoby sprawowania pieczy nad dzieckiem (piecza naprzemienna)
– ustalenie miejsca zamieszkania dziecka,
– przysposobienie dziecka;
Sąd wydając postanowienie o dopuszczeniu i przeprowadzeniu dowodu z opinii OZSS, musi precyzyjnie określić biegłym jaki zakres badania ma być przeprowadzony. Najczęściej zakres ten dotyczy ustalenia przez biegłych relacji łączących dziecko z każdym z rodziców bądź opiekunów, łączących ich więzi oraz kompetencji wychowawczych każdego z rodziców bądź opiekunów.
Warto podkreślić, że wniosek o przebadanie stron postępowania przez biegłych OZSS może złożyć każda ze stron postępowania, jak również Sąd może taką decyzję podjąć samodzielnie. Termin w którym biegli muszą sporządzić opinię określa Sąd.
Ważne Sąd zazwyczaj bierze pod uwagę wnioski z opinii przy orzekaniu w danej sprawie. Doświadczenie zawodowych pełnomocników zdobyte na salach sądowych pokazuje, że opinia OZSS to jeden z kluczowych i najbardziej wartościowych dowodów przesądzających często o ostatecznym rozstrzygnięciu w sprawie.
Jaki jest czas oczekiwania na przeprowadzenie badania i jak się do niego przygotować?
Termin badania zależy od lokalizacji ośrodka, ale obecnie czas oczekiwania na jego przeprowadzenie wynosi od 3 miesięcy do 6 miesięcy. Ośrodek o terminie badania zawiadamia strony, wysyłając listowne zawiadomienie o terminie i miejscu jego przeprowadzenia.
Na badanie wzywana jest cała rodzina tzn. rodzice i dzieci. Warto podkreślić, że nieusprawiedliwione niestawiennictwo lub nieprzywiezienie dziecka na badanie jest równoznaczne z odmową przeprowadzenia badania, co następnie może grozić negatywnymi skutkami procesowymi.
Na badanie do OZSS należy przynieść dokumenty, które mogą mieć znaczenie dla sprawy m.in. opinie psychologiczne, zaświadczenia lekarskie, książeczkę zdrowia dziecka. Pomocne biegłym mogą być także opinie od terapeutów i pedagogów szkolnych, świadectwa szkolne, zaświadczenia o udziale w kursach i szkoleniach o ile nie zostały złożone do akt sprawy.
Przebieg badań w OZSS
Pierwszym etapem badań w OZSS jest tzw. etap informacyjny. Polega on na uzyskaniu przez osoby badane podstawowych informacji na temat przebiegu spotkania oraz zasad obowiązujących podczas badania. Badania nie można nagrywać, a w trakcie jego przeprowadzania obowiązuje zakaz używania telefonów komórkowych. Biegli starają się także dzieciom wytłumaczyć cel spotkania i jego przebieg. Strony proszone są o wyrażenie zgody na przeprowadzenie badania.
Po uzyskaniu zgody biegli rozpoczynają kolejny etap tj. badanie rodziców i dzieci
Badanie dziecka odbywa się pod nieobecność rodziców czy opiekunów, oczywiście, jeśli wiek dziecka na to pozwala. Pomieszczenie, w którym odbywa się takie badanie jest specjalnie przystosowane do potrzeb dziecka. Znajdują się tam kąciki zabaw, w których są zabawki, kolorowanki. Badanie dziecka nigdy nie będzie prowadzone wbrew jego dobru, poczuciu bezpieczeństwa i stabilności emocjonalnej. W razie zaistnienia sytuacji, w której dziecko nie byłoby w stanie brać udziału w badaniu np. poprzez płacz, który nie jest możliwy do opanowania, wybuchy gniewu, biegli przerywają badanie i dają dziecku czas na uspokojenie się.
Następnie biegli przeprowadzają badanie osób dorosłych tj. opiekunów bądź rodziców dziecka. Spotkania odbywają się z każdym z osobna. Biegli dają badanym do rozwiązania testy psychologiczne, diagnostyczne i ankiety dotyczące kwestii potrzeb związanych z dziećmi, zadają im pytania i obserwują ich zachowanie.
Następnym etapem jest etap obserwacji, podczas którego biegli obserwują zachowanie dziecka w stosunku do badanych osób, razem lub z każdym po kolei. Na tym etapie biegli biorą pod uwagę to jakie relacje istnieją między dzieckiem a rodzicem, to czy rozmawiają, w jaki sposób te rozmowy są prowadzone, czy się wspólnie bawią, jaki stosunek do zachowania dziecka ma drugi rodzic.
W trakcie badania i rozwiązywania testów należy się skoncentrować i nie spieszyć zbytnio. Podczas badań warto być autentycznym, ponieważ zachowania sztuczne czy wyuczone zostaną przez biegłych szybko rozpoznane i negatywnie ocenione w opinii końcowej. Będą również rozpoznane i negatywnie ocenione próby nastawienie dziecka przeciwko drugiemu rodzicowi oraz próby uczenie dziecka jak ma odpowiadać na pytania biegłych.
Ważne: Rodzina poddawana diagnozie jest obserwowana przez cały czas od chwili przekroczenia drzwi ośrodka.
Metody badawcze stosowane przez OZSS
Biegli przeprowadzając badanie posługują się następującymi metodami badawczymi:
a) analiza akt sprawy – polega na tym, że biegli badają dokumentację zebraną w trakcie sprawy sądowej
b) wywiad – polega na tym, że biegli pytają badanego o historię rodziny, historię związku, przebyte choroby i związane z tym leczenia oraz o ocenę drugiego rodzica;
c) badanie psychologiczne małoletniego dziecka – polega na indywidualnej rozmowie kierowanej oraz obserwacji w relacjach panujących wewnątrz rodziny;
d) badanie psychologiczno-pedagogiczne rodziców – polega na indywidualnych rozmowach kierowanych uzupełnionych testami, ankietami lub kwestionariuszami, mającymi na celu zbadania kompetencji rodzicielskich i osobowości badanego;
e) obserwacja – polega na obserwowaniu zachowania dziecka i rodziców, celem ustalenia wzajemnych relacji
Wnioski opinii, ile trzeba czekać na opinię i czy można się od niej odwołać?
Końcowym elementem opinii OZSS są wnioski. Biegli udzielają odpowiedzi na tezę dowodową wskazana przez Sąd w postanowieniu o przeprowadzeniu badania przez biegłych OZSS. Specjaliści wydają wnioski wskazując jednocześnie, który rodzic powinien sprawować opiekę nad dzieckiem, przy którym z rodziców powinno być ustalone miejsce zamieszkania dziecka, jak powinny być ukształtowane kontakty z dzieckiem rodzica, z którym nie zamieszkuje na stałe, czy zgodna z dobrem dziecka jest ustalenie pieczy naprzemiennej. Biegli udzielają informacji czy dziecko uwikłane jest w konflikt rodzinny i lojalnościowy, a jeśli tak to czy przez to jest zagrożone dobro dziecka, a także, jakie są relacje i więzi między rodzeństwem, czy np. można rozdzielić rodzeństwo.
Sąd po otrzymaniu od biegłych opinii, przesyła ją stronom postępowania, jednocześnie zobowiązując ich do zajęcia stanowiska w przedmiocie opinii, w określonym terminie pod rygorem uznania, że jeśli strona nie złoży zastrzeżeń do opinii, to znaczy, że jej nie kwestionuje.
Zatem od opinii OZSS można się odwołać, składając zarzuty czyli wskazując w jakim zakresie ktoś się z opinią nie zgadza i dlaczego. Dodatkowo w takim piśmie, można złożyć wniosek o sporządzenie pisemnej opinii uzupełniającej, w której biegli udzielą odpowiedzi na wskazane przez badanego pytania dotyczące kwestionowanego zakresu opinii, lub uzupełnią dotychczasową opinią o brakujące elementy. Można także wnosić o to, aby sąd wezwał biegłych na rozprawę celem ich przesłuchania i zadawania pytań w zakresie opinii. Strony postępowania mogą również złożyć wniosek o przeprowadzenie dodatkowej opinii sporządzonej przez inny opiniodawczy zespół specjalistów sądowych, co jest najczęściej stosowane w przypadku gdy strony zarzucają biegłym stronniczość i brak równego traktowania badanych.
Ważne: Jeżeli nie złożysz zastrzeżeń do opinii będzie to oznaczało, że akceptujesz jej treść.
